De bevindingen en goede praktijken van bestaande en vernieuwende vormen van zorg zijn verzameld in deze inspiratienota. Met netwerken van nabije zorg kunnen ouderen of andere mensen met zorgnood langer zelfstandig in hun dorp of buurt blijven wonen. Daarbij kunnen burgergroepen zoals dorpsteams en buurtcomités in een samenwerking met zorgkundigen, instellingen en overheden een belangrijke rol spelen.
Download het complete inspiratiedossier hiernaast.
Dorpen toekomstbestendig maken, hen wapenen tegen de vele en diverse uitdagingen die in deze 21e eeuw op ons afkomen, en dat met volle inzet van burgerkracht, daar werkt de Vlaamse Vereniging Dorpsbelangen al jaren rond. In 2024 stelden zij het thema zorg gekoppeld aan burgerkracht centraal.
Het complete logboek is te vinden op de website van Warm Heeg of hiernaast te downloaden. Heb je vragen of wil je op de hoogte blijven? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief van Warm Heeg of bezoek de website.
Het logboek van Warm Heeg heeft een update gekregen waardoor ontwikkelfase 2.2 nu ook is opgenomen.
Dit opinieartikel is geschreven door Louise Boelens en gepubliceerd in Trouw (24 januari ’25)
Een lokaal burgerberaad duurt meerdere dagen. Vaak gaan aan het einde van dag één veel deelnemers moe maar opgetogen naar huis. Iemand zei mij: ‘Ik kwam met een duidelijke mening over het onderwerp, maar… je kunt er ook anders over denken’.
Afgelopen zaterdag was ik als gespreksbegeleider bij de start van het Nationaal Burgerberaad Klimaat. Elf dagen gaan 175 burgers met elkaar in gesprek om de overheid te adviseren over duurzaam eten, reizen en spullen. Eerder was ik betrokken bij lokale burgerberaden, in Utrecht over de invulling van de jaarwisseling en op Texel over de energievoorziening.
Ik maak dan mee dat heel verschillende mensen met elkaar in gesprek gaan. Zij ontdekken hoe anders ze naar een kwestie kunnen kijken, ze verwerken informatie, zoeken naar een gedeelde toekomstvisie en oplossingen die ook rekening houden met de verlangens van de minderheid. Het proces maakt meestal grote indruk op degenen die erbij zijn.
Vaak hoor je dat het een ‘levens veranderende’ ervaring is. Er worden vriendschappen gesloten, mensen blijven ook na afloop naar elkaar omkijken, en veel deelnemers willen echt weten wat de gemeente met het resultaat gaat doen. Zij blijven betrokken bij het burgerberaad. Mensen melden ook dat zij meer begrip hebben gekregen voor wat het stadsbestuur op zijn bordje heeft liggen en hoe lastig het maken van keuzes is.
Draagt zo’n burgerberaad daarmee bij aan het verkleinen van de kloof tussen burgers en overheid? Voor de deelnemers is het antwoord duidelijk: ja. Het stadsbestuur (vaak een wethouder) heeft hun beraad toegesproken en de vraagstelling toegelicht, met het verzoek om serieuze aanbevelingen te doen. Ze hebben de belofte kregen dat hun beraad invloed heeft.
Zij hebben ervaren dat ze ondanks alle beperkingen (tijdsduur, aanvankelijke onervarenheid met de dialoog, het moeten leren om informatie te verwerken) tot een resultaat zijn gekomen, vaak tot hun eigen verrassing. En dat ze het met elkáár hebben gedaan. Vooral dat laatste is een bijzonder aspect: inwoners doen het samen, ingebed in een goed doordacht proces.
Dat geeft een totaal andere dynamiek dan wat je vaak ziet in participatieprocessen waarin de gemeente de leiding heeft, en waar geworsteld wordt met al gevormde beelden, die bijvoorbeeld tot boosheid bij burgers hebben geleid. Als er goed wordt omgegaan met de resultaten, biedt burgerberaad een antwoord op de bij veel burgers én ambtenaren ervaren ‘participatie-frustratie’.
Voor leden van de gemeenteraad is het burgerberaad een productieve manier om hun verantwoordelijkheid als volksvertegenwoordiger te nemen. Want zo makkelijk is dat niet: wat kun je meer doen dan het consulteren van je eigen achterban? Hoe zorg je dat je als individueel raadslid contact hebt met inwoners zonder beloftes te doen die je niet waar kunt maken? Hoe kun je deze rol vervullen voor écht een brede groep in je gemeente?
Mensen die aan een burgerberaad hebben meegedaan, dragen hun positieve ervaring uit in hun omgeving. En gemeenten ervaren de kracht van een proces waarin de diversiteit van mensen productief wordt ingezet. Omdat deelname via loting gaat, doen er veel mensen mee die nooit eerder hun stem hebben kunnen laten horen.
Helpt het burgerberaad echt om de vertrouwenskloof te verkleinen? De onderzoeken die hier antwoord op gaan geven, lopen nog. Duidelijk is al wel dat er zeker potentie is. En veel zal afhangen van of het gaat lukken om de uitkomsten écht serieus te nemen, en om andere burgers er zo bij te betrekken dat ook zij er vertrouwen in krijgen.
Naar politici is de boodschap vooral: in het burgerberaad ervaren we dat het vertrouwen tussen inwoners onderling groeit. Durf als politiek dat vertrouwen ook te geven aan je inwoners. Vertrouwen start immers met het geven van vertrouwen.
Louise Boelens is verbonden aan TeamBurgerberaad, een collectief van professionals die burgerberaden uitvoeren, en een van de gespreksbegeleiders in het Nationaal Burgerberaad Klimaat.
Bron: https://www.trouw.nl/opinie/in-burgerberaad-ontdek-je-je-kunt-er-ook-anders-over-denken~ba6626ab/
Mensen die aan een burgerberaad meedoen, zien dat vaak als een heel positieve ervaring, weet Louise Boelens, die er van binnenuit over kan meepraten.
De Sallandse Eettafel is een nieuw initiatief van HierinSalland. Een van de speerpunten van deze site is dat Sallanders elkaar leren kennen. De documentaire Refik’s Roots was daar het gevolg van. Columns van Hasan Kaddour, gevlucht uit Syrië, ook, net als zijn boek ‘Mijn twee dorpen’.
De Sallandse Eettafel is mede mogelijk gemaakt door Stichting Steun Vormingswerk en het VSB Fonds
Met de Sallandse Eettafel helpt HierinSalland iedere maand een eettafel te organiseren waarbij een gastheer of -vrouw mensen uitnodigt van buiten de eigen bubbel. Iedereen neemt iets te eten mee. Als vanzelf ontstaan er dan gesprekken. Als thuisbasis biedt Agnes Heethaar ’t Natuurlijk Huus aan, maar de tafel kan ook gedekt worden bij iemand thuis.
Dat we er op de wereld allerlei geloven op nahouden is een thema dat al snel op tafel ligt in een gezelschap waar ook vluchtelingen vanwege oorlog of geloof aanwezig zijn, maar ook in het huidige Nederland waar het moslimgeloof door de grootste politieke partij racistisch bejegend wordt.
Het kwam bij niemand aan de Sallandse Eettafel op om de verschillen in geloofsuitingen eens kritisch tegen het daglicht te houden. Er was tegenovergesteld juist veel interesse in elkaar geloofsopvattingen. Zo was een vluchtelinge uit Eritrea aangeschoven die alleen van de veganistische gerechten at. Ze was verder niet veganistisch, maar vanwege haar geloof at ze op zowel woensdag als vrijdag geen vlees- of visproducten of producten die van dieren afkomstig waren. Ze kon daarom ook niet van de overheerlijke desserts proeven omdat daar zuivel in verwerkt was. Maar zelf had ze daar geen enkele moeite mee. Leven volgens het orthodox christelijke geloof bleek voor haar geen enkele moeite. Op woensdag herdenk je dat Judas Jezus verraden heeft en op vrijdag dank je Jezus voor zijn geboorte.
Andere mensen buiten de bubbel kwamen uit Azerbeidzjaan en Oekraïne, landen waar geloof en vlees hooguit een issue zijn als het om moslimgeloof en dus geen varkensvlees gaat. De nieuwe Nederlanders waren aan de Sallandse Eettafel beland, onder andere via hun taalmaatjes, vrijwilligers die hen helpen de Nederlandse taal onder de knie te krijgen. Het is bewonderingswaardig te zien hoe zij die taak invullen. ‘Geen Engels gebruiken, blijven volharden in het uitleggen in het Nederlands’ is een devies. En ‘korte zinnen maken, praten in hapklare brokken’ zijn essentiële spelregels.
Na heel veel diverse gerechten uit landen waar het vaak minder goed toeven is dan hier kwam er een eind aan de gezamenlijke maaltijd, omdat de moeder uit Azerbeidzjaan opgehaald werd door haar Poolse vriend, waarna ze samen naar zwemles gingen in Zwolle. Want als je in Nederland woont, moet je wel kunnen zwemmen, legde ze uit!
Agnes Heethaar tot slot: “Wie het leuk vindt betrokken te raken bij de Sallandse Eettafel kan een mail sturen naar info@hetnatuurlijkhuus.nl ”
“Er zal één God zijn, maar wij hier op aarde hebben daar allerlei varianten op gemaakt.” Een uitspraak aan de eerste Sallandse Eettafel, waarbij het de bedoeling is dat mensen van heel verschillende komaf samen eten en dus in gesprek raken. Dat alles onder de noemer ‘bekend maakt bemind’.
De samenwerking met Doarpswurk blijft bestaan, maar verandert van een faciliterende rol naar strategisch partnerschap. Wat betekent deze stap naar zelfstandigheid voor de toekomst van het netwerk? We spraken hierover met Johannes Lankester en Bregje Hamelynck, die ons meenamen in hun visie en plannen voor de nieuwe stichting.
Het kantoor van Doarpswurk oogt verlaten: de laatste medewerkers haasten zich naar huis om zich voor te bereiden op het heerlijk avondje. Geen betere plek dan hier in Raerd, waar het dertien jaar geleden allemaal begon en we hebben afgesproken met Johannes en Bregje. ‘Het NDD is ontstaan vanuit de gedachte dat duurzaamheid een steeds grotere rol zou gaan spelen in het plattelandsbeleid van de provincie Fryslân’, vertelt Johannes, die sinds 2016 coördinator is van NDD en mede-initiatiefnemer van Stadsboerderij De Sibbe in Sneek. ‘Al in de jaren tachtig waren dorpen bezig met dorpsmolens. Ze wilden hun kennis delen en zo een netwerk creëren om onderling contact te faciliteren. Doarpswurk ondersteunde dit, maar miste de specifieke expertise in duurzaamheid en heeft mij destijds gevraagd. Inmiddels is dat netwerk uitgegroeid tot een platform met meer dan 350 duurzame dorpen verspreid door heel Nederland.’
Bregje, mede-initiatiefnemer van CSA-tuinderij Us Hôf en coördinator van de Voedselwerkplaats, sloot zich in 2014 aan bij het netwerk. ‘Wij gaven destijds cursussen over permacultuur’, vertelt ze. ‘Johannes vroeg of we die cursussen ook in andere dorpen wilden aanbieden. Sindsdien organiseren we één of twee keer per jaar een training voor het opzetten van een dorps- of gemeenschapstuin.’
De Voedselwerkplaats fungeert als kenniscentrum voor gemeenschapslandbouw en ondersteunt burgers bij initiatieven zoals het opzetten van dorps- of gemeenschapstuinen en buurtmarkten. ‘We delen kennis en ontwikkelen soms ook instrumenten, zoals een handelsplatform voor lokale producten’, vertelt Bregje. ‘Wij zijn er voor gemeenschappen die aan de slag willen met duurzaamheid, of dat nu gaat om energie, voedsel, of kringlopen. Vaak lopen zij tegen allerlei obstakels aan, zoals bureaucratie, een overbelast energienet, wet- en regelgeving of simpelweg praktische beperkingen. Met de Stichting Duurzame Gemeenschappen ondersteunen wij dorpen en wijken om hun duurzame doelen te verwezenlijken.’
Het NDD is opgericht als landelijk netwerk van, voor en door dorpen die samenwerken aan een duurzame toekomst. Het netwerk biedt een platform waar kennis en ideeën worden gedeeld, waardoor dorpen elkaar inspireren en versterken. Naast de dorpen zelf zijn ook deskundigen, partners, gemeenten en werkplaatsen betrokken, waaronder Johannes en Bregje. ‘De specialisten binnen ons netwerk zijn vaak ervaringsdeskundigen’, legt Johannes uit. ‘Het zijn mensen die wij eerder hebben geholpen en die we vervolgens vragen hun kennis en ervaring te delen met andere gemeenschappen. Juist die ervaringskennis is van grote waarde voor nieuwe initiatiefnemers. Als je zelf bepaalde processen hebt doorlopen, kun je vanuit een heel ander perspectief meepraten en adviseren.’
Het online platform Local Food Works – waarmee groepen burgers gezamenlijk lokaal bij boeren en producenten kunnen inkopen, aangevuld met producten van de biologische groothandel – is op dezelfde manier in Nederland tot stand gekomen. ‘In Nederland waren veel gemeenschappen op zoek naar een mogelijkheid om lokale producten in te kunnen kopen’, vertelt Bregje. ‘De Voedselwerkplaats heeft, in samenwerking met Doarpswurk en het Vlaamse Voedselteams, Local Food Works ontwikkeld. De Vlamingen hadden al vijfentwintig jaar ervaring met voedselcoöperaties, en met hun hulp en kennis hebben we het platform opgezet.’
Het draait bij het netwerk om het delen van praktijk- en ervaringskennis. ‘Als je bijvoorbeeld bezig bent met een dorpsmolens dan wil je weten hoe andere dorpen dat hebben aangepakt’, legt Johannes uit. ‘Daar ligt de waardevolle kennis en wij faciliteren via ons platform dat deze kennis gedeeld kan worden.’
Na dertien jaar ingezet te hebben op het verduurzamen van dorpen, is het tijd om de vleugels uit te slaan naar andere gemeenschappen zoals een wijkinitiatief, of een woongemeenschap in de stad. De duurzame dorpen blijven de basis van het nieuwe platform, maar de kennis en ervaring uit en van deze dorpen willen ze graag verbinden met andere initiatieven. ‘Ook in de stad wil je bezig zijn met voedsel, energie en duurzaamheid’, legt Johannes uit. Doordat het landelijke steunpunt in Fryslân zat konden we hier ondersteuning regelen. Daardoor hadden we minder ondersteuningscapaciteit in de rest van het land, maar die kunnen we nu gaan opbouwen. Voorheen richten we ons alleen op dorpen, nu kunnen steden ook meedoen. Juist de voorbeelden uit de dorpen zijn interessant voor steden en andersom werkt het ook zo.’
‘In Amsterdam is bijvoorbeeld een grote woongemeenschap ook begonnen met een buurtmarkt via ons platform Local Food Works’, vertelt Bregje. ‘Die kunnen we nu ook ondersteunen.’
Het afbouwen van de subsidie van Doarpswurk speelde ook een rol bij het oprichten van de nieuwe stichting. Doarpswurk blijft zich samen met dorpsbelangen en dorpshuizen richten op leefbaarheid, terwijl Stichting Duurzame Gemeenschappen zich specifiek richt op duurzaamheid. Beide organisaties blijven nauw samenwerken, maar zullen financieel gescheiden opereren.
‘We worden gesteund door Stichting Doen en Stichting Goeie Grutten’, vertelt Johannes. ‘Stichting Doen heeft in het begin ook de opstart van NDD gesteund en is bereid om dit nieuwe platform te ondersteunen. Daarnaast werken we samen met dorpen op projectbasis. We benaderen duurzaamheid integraal. Dat betekent sociaal, groen, water, voedsel, wonen en democratie. Voor ons is het een totaalplaatje. Het is bijna onmogelijk om voor het gehele platform financiering te krijgen, maar als je het opknipt in bijvoorbeeld voedsel of energie, zijn er wel specifieke potjes bij gemeenten. Gemeenschappen kunnen gratis meedoen en voor ondersteuning zoeken we financiering.’
‘De inzet van mensen met kennis kost vaak geld’, voegt Bregje toe. ‘Maar volgens ons moet kennisdeling voor mensen die zich willen inzetten voor hun eigen gemeenschap gratis zijn. We proberen het kennismaken met bijvoorbeeld een tuin- of energieproject zo laagdrempelig mogelijk te maken. Het zijn vaak mensen die in hun vrije tijd iets doen voor de gemeenschap, die wil je niet ook nog eens geld vragen.’
Tot slot vragen we Johannes en Bregje hoe zij de toekomst van Stichting Duurzame Gemeenschappen in 2040 zien. Bregje hoeft daar niet lang over na te denken: ‘Wat mij betreft heeft tegen die tijd ieder dorp en iedere wijk zijn eigen tuinderij en voedselcoöperatie. Het gaat niet alleen om gezond, lokaal voedsel, maar juist ook om de gemeenschapsvorming rondom voedsel. Boeren en burgers dichter bij elkaar brengen, en dat geldt ook voor gemeenschappen. Dat is wat echt belangrijk is.’
Johannes sluit zich volledig bij haar aan en ziet de toekomst rooskleurig voor zich. ‘Je zou dan een netwerk van gelukkige gemeenschappen kunnen hebben, waarbij mensen vanuit heel Europa naar Nederland komen om te zien hoe hier iedereen gelukkig en gezond ouder wordt’, schetst hij. ‘Als gemeenschappen zeggenschap hebben over hun eigen leefomgeving, hebben ze ook meer vertrouwen in de toekomst. Dorpen en wijken hoeven dan niet meer bang te zijn voor stijgende energieprijzen, omdat ze hun eigen dorpsmolen, warmtenet en misschien zelfs een eigen dorps- of wijkkas hebben.’
Bron: Doarpswurk.frl
Tekst: Hendrik Tamsma
Foto’s: Johannes Lankester en Bregje Hamelynck
Het Netwerk Duurzame Dorpen (NDD) is een initiatief van Doarpswurk, dat het netwerk de afgelopen dertien jaar zowel letterlijk als figuurlijk onderdak heeft geboden. Per 1 januari 2025 slaat het netwerk een nieuwe weg in en gaat verder als zelfstandige stichting onder de naam Duurzame Gemeenschappen.
De binnenstad van Leeuwarden en de wijk Nijlân gaan dit jaar meedoen aan de actie Fryslân Bloeit, waarin een week lang allerlei activiteiten worden georganiseerd voor de biodiversiteit en de samenleving. In de wijk Westeinde wordt nog overlegd over deelname. In totaal hebben in 2025 25 dorpen en wijken zich aangemeld om een eigen Fryslân Bloeit-week te organiseren.
Duurzaamheidsambtenaar Bouwe de Boer van de gemeente Leeuwarden en zijn Freonen fan Fossylfrij Fryslân zijn erg blij dat hun initiatief steeds breder wordt gedragen en steeds groter wordt. ,,Fryslân Bloeit is een blijvertje”, zegt hij.
Lees het volledige artikel van Huis aan Huis Leeuwarden hier.
Binnenstad Leeuwarden en de wijk Nijlân doen mee aan Fryslân Bloeit, net als 23 andere wijken en dorpen dit jaar. ‘Het is een blijvertje’
Doe mee!
Wil je via de vragenlijst informatie over jullie initiatief en activiteiten aan ons doorgeven? Je kunt de vragenlijst invullen t/m 19 januari.
Vul de vragenlijst in
Ken je bewonersinitiatieven? Stuur deze oproep door of laat het ons weten via vraag@hier.nu.
Voor wie
Maak jij deel uit van een niet-coöperatief bewonersinitiatief en hebben jullie (plannen voor) activiteiten op het gebied van energie, zoals een gezamenlijke inkoopactie, nadenken over een mogelijk warmtenet, energiefixers etc.? Dan horen we heel graag van je. Vul de vragenlijst uiterlijk 19 januari in.
Over het onderzoek
We zien dat niet-coöperatieve bewonersinitiatieven een steeds belangrijkere rol spelen in de energietransitie. Dat willen we bij HIER graag zichtbaar maken.
Het onderzoek helpt deze bewonersbeweging beter in beeld te brengen bij beleidsmakers en draagt bij aan effectieve ondersteuning. Het is aanvullend op de Lokale Energie Monitor, waarin we jaarlijks de kracht van de coöperatieve energiebeweging in beeld brengen.
Dit onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van RVO, in samenwerking met Platform31 en met medewerking van onze partners in de Participatiecoalitie: Energie Samen, LSA Bewoners, Natuur & Milieufederaties en Buurkracht.
Ben jij actief in een bewonersinitiatief en hebben jullie activiteiten op het gebied van energie? En zijn jullie geen energiecoöperatie? Dan hebben heeft HIER jouw input nodig voor een onderzoek waarmee HIER niet-coöperatieve energie-initiatieven in beeld brengt.
Lees het complete persbericht en de uitkomsten van het onderzoek op de website van de Triodos bank.
Er zijn meer Nederlanders voor dan tegen transities die cruciaal zijn voor de overgang naar een nieuwe economie*. Op het gebied van energie en maatschappij geldt zelfs dat een kantelpunt binnen handbereik is. Dit concludeert Triodos Bank op basis van een representatief onderzoek onder 1.048 Nederlanders dat de bank door Motivaction liet uitvoeren naar een vijftal transities.
De initiatieven die samen aan de slag gaan met verduurzaming van hun eigen gemeenschap zijn vanaf de start van Netwerk Duurzame Dorpen in 2011 de kern van ons netwerk. Deze initiatieven hebben aan de wieg gestaan van de groeiende beweging van energiecoöperaties, dorpstuinen, buurtmarkten, delende dorpen, voedselbossen en talloze andere projecten. Inmiddels delen meer dan 340 initiatieven hun kennis en ervaring via ons digitale platform. We zien dat er steeds meer aandacht is voor verduurzaming vanuit de samenleving.
Het Netwerk Duurzame Dorpen heeft van oudsher een sterke band met het platteland en het dorpsleven. In de loop van de tijd sloten steeds meer initiatieven vanuit steden zich bij ons aan en steeds vaker vragen initiatieven in een stedelijke omgeving ons om onze kennis en ervaring met hen te delen. Dat doen we natuurlijk graag. De kennis en de ondersteuning die ons netwerk deelt gaat voorbij de grens van stad en platteland.
Nu we ons 13 jaar lang hebben ingezet op de verduurzaming van dorpen merken we dat het tijd wordt voor een verbreding van onze activiteiten. De duurzame dorpen blijven onze basis, maar we willen de kennis en ervaring uit en van de dorpen graag verbinden aan andere initiatieven. We denken dat initiatieven in steden en dorpen veel van elkaar kunnen leren.
Daarom lanceren we in 2025 een nieuw platform voor duurzame gemeenschappen. Op dit platform kunnen dorpen, steden, wijken en andere initiatieven hun kennis, voorbeelden en ervaringen delen. Mensen die vanuit passies en idealen bij elkaar komen om de eigen omgeving en de wereld een stukje beter achter te laten.
Alle initiatieven die nu op de website staan, zetten we over naar de nieuwe website. In de loop van 2025 vullen we die aan met nieuwe initiatieven, zodat er een levendig platform ontstaat. De bestaande functies blijven grotendeels hetzelfde. Ze worden uitgebreid met een speciale pagina voor projecten. Eind 2024 komt de nieuwe website online en nodigen we jullie uit om jullie informatie aan te vullen en te controleren.
De coördinatie van het netwerk blijft in handen van de vertrouwde professionals die hier vanaf het begin bij betrokken zijn.
Vanaf de start van het Netwerk Duurzame Dorpen in 2011 heeft Doarpswurk letterlijk en figuurlijk onderdak geboden aan de organisatie van het netwerk. De samenwerking met Doarpswurk verandert van facilitator naar een belangrijke strategische partner. Voor toekomstbestendige dorpshuizen en dorpsbelangen in Fryslân blijft Doarpswurk het steunpunt.
De gegevens gaan over van de Stichting Doarpswurk naar de Stichting Duurzame Gemeenschappen. Mocht u hier bezwaar tegen hebben neem dan contact op met: beheer@netwerkduurzamedorpen.nl.
Voor vragen over de nieuwe strategie kunnen jullie terecht bij Johannes Lankester: jlankester@netwerkduurzamedorpen.nl.
Vanaf 2025 gaat Netwerk Duurzame Dorpen verder als Duurzame Gemeenschappen.
« Vorige pagina